مهدی حشمتی هنرمند و کارگردان تئاتر:
آسیب تئاتر کرمان روشنفکرنمایی است
مهدی حشمتی از هنرمندان شاخص تئاتر کرمان است که به خصوص در سال‌های اخیر حضور موثر و مهمی در عرصه هنرهای نمایشی داشته است او دانش آموخته کارشناسی ادبیات نمایشی است و تاکنون به عنوان بازیگر، نمایشنامه نویس و کارگردان در آثار متعددی حضور داشته است.
به گزارش خبرنگار ایران تئاتر از کرمان، مهدی حشمتی در دو کار اخیر «گورخواب‌ها» به عنوان بازیگر و «بن بست خجسته» به عنوان نویسنده و کارگردان بود که مورد اقبال تماشاگران کرمانی قرار گرفت. گفتگوی علیرضا فدایی کرمانی دبیر هنری مجله کرمان شهر را با این هنرمند بخوانید.
- مهمترین موضوع در حوزه آسیب‌شناسی تئاتر و فعالیت‌های هنری کرمان از منظر شما چیست؟
به نظر من آسیب‌های متعددی در حوزه تئاتر وجود دارد که به اختصار به آن‌ها اشاره می‌کنم یکی از آسیب‌های تئاتر امروز ما وجود به اصلاح هنرمندان کم‌مایه و کم سواد و به عبارت درست‌تر هنرمند نماها است واژه هنرمندنما معادل همان تماشاگرنما در حوزه ورزش محسوب می‌شود عده‌ای که تماشاگر واقعی نیستند تشنج و مشکل پدید می‌آورند.
اما هنرمند نما کیست؟ در پاسخ باید گفت هنرمندنما برای هنر و تولید هنری ارزشی قائل نیست، پیشینه و تخصص هنری ندارد و بزرگ‌ترین و تنها افتخارش گرفتن عکس درکنار هنرمندان شناخته شده با ظاهری متفاوت و به اصطلاح هنری است. متاسفانه این‌گونه افراد امروزه به خصوص در فضای مجازی مشغول تعیین تکلیف برای هنرمندان و مخاطبان تئاتر و حتی سایر هنرها هستند و با وجودی که هیچ‌گونه صلاحیت هنری، علمی و آکادمیک ندارند به سادگی وارد مباحث تخصصی شده و اظهار نظر می‌کنند. باعث تاسف است که مدتی باب شده که این‌گونه افراد بعد از اجرای شب اول تیاتری در صفحات خود در فضای مجازی و ... در خصوص آن اظهار نظر کرده و برای هنرمندان آن اثر و تماشاگران تعیین تکلیف می‌کنند که این تیاتر را ببینید یا نبینید و این آفت بزرگی است که گریبان تیاتر ما را گرفته، اما آسیب دیگر گاهی برخی هنرمندان تئاترهایی را روی صحنه می‌برند که مخاطب تئاتر حتی مخاطب جدی هم هیچ چیز از آن نمی‌فهمد و آن را درک نمی‌کند و متاسفانه همین مخاطب که هیچ درکی از آن تئاتر نداشته عامدانه و از روی سیاست برای نشان دادن سطح بالای دریافت خود به دروغ عنوان می کند که آن تئاتر فوق العاده بود.
موضوع قابل تامل دیگر در تئاتر از دیدگاه بنده این است که عده‌ای اَدای به اصطلاح روشنفکری درآورده در صورتی که این همان روشنفکرنمایی است که برخی در حوزه تئاتر بدان دچارند. این امر یک آسیب جدی و در تقابل با تئاتر مردمی است. متاسفانه این افراد با بهره‌گیری از امکاناتی که در حوزه رسانه‌ها و نشریات مکتوب و مجازی دارند می‌توانند جو خاصی را در افکار عمومی در خصوص اثری ایجاد کنند و از تیاتری کم مایه و متوسط که هیچ ارتباطی با مخاطب برقرار نکرده و قالب مشخص و ... ندارد، به عنوان شاهکار و اثری متفاوت و... نام می‌برند و برای آن فضای گسترده تبلیغاتی ایجاد می کنند. اگر نگاهی به رسانه‌ها و نشریات کرمان بیاندازید تقریبا اکثر آن‌ها (به جزچند روزنامه معدود که به همه طیف‌های تئاتر می‌پردازند) همه در انحصار و اختیار طیف خاص و به خصوص همین افراد به اصطلاح روشن‌فکر نمای منتقد است. انگار ما به جز همین تعداد مشخص، کارشناس، هنرمند و متخصص تئاتر نداریم؟! نکته مهم دیگر در این بحث این است که گاهی تیاترهایی روی صحنه می‌رود که قصد آن صرفا خنداندن تماشاگر و به قولی لوده‌بازی برای فروش بیشتر است که این امر مقوله‌ای جدا است.
اما تئاتر هایی هم تولید می‌شوند که در قالبی درست و با دقت دست‌اندرکاران آن با انتخاب متن خوب، بازیگران مناسب و کارگردانی صحیح و سایر موارد مانند گریم متناسب، نور، موسیقی و... آثاری بالای سطح متوسط محسوب می‌شوند و اتفاقا مورد توجه و استقبال تماشاگران هم قرار می‌گیرند اما جریان به اصطلاح روشنفکرنمای منتقد در تیاتر بالافاصله نسبت به این گونه آثار جبهه‌گیری کرده و استقبال مردمی از این آثار را نقطه ضعف و دلیل پایین بودن کیفیت آن اثر عنوان می‌کنند و از این قیاس بی‌منطق و مغرضانه بهره می‌گیرند که مثلا کارهای ده نمکی هم در سینما آثار کم مایه‌اند اما تماشاگران فراوانی داشته‌اند و این در صورتی است که بسیاری از آثار ماندگار هنری نیز هستند که مورد توجه و استقبال مخاطبین قرار گرفته‌اند و انگار از دیدگاه این دوستان اگر اثری کمتر مورد توجه تماشاگر قرار بگیرد نشان از بالا بودن سطح هنری آن است در صورتی که تیاتر مردمی، تئاتر نازلی نیست و این مطلق‌نگری و تبلیغ و القا این دیدگاه نادرست آسیب بزرگی در تیاتر محسوب می شود.
- چه عواملی می‌تواند در بالا بردن سطح سلیقه مخاطبان تئاتر موثر باشد؟
بشر از ابتدای تاریخ به دنبال مدینه فاضله بوده است و تا امروز هم این خواسته و آرزو تحقق نیافته و فقط در ذهن خردمندان جهان چون افلاطون و... بوده است. در تیاتر هم این‌گونه است و هنرمندان تیاتر همواره به دنبال آن آرمان شهر در تکاپو بوده و هستند. تئاتر یک کالای فرهنگی بسیار ارزشمند است که باید در سبد کالای خانوار جایی داشته و خانواده‌ها برای آن هزینه و زمانی را اختصاص دهند. همه گروه‌ها تئاتری هم با همه ایده‌ها سبک و سلیقه‌ها حق کار کردن دارند اما تئاتر زمانی شکل می‌گیرد که در آن به عنصر مهمی به نام تماشاگر توجه شده و مخاطب در آن حضور داشته باشد به عبارتی تئاتر با حضور تماشاگر است که دارای ماهیت می‌شود. استاد یدالله آقاعباسی به جایگاه تماشاگر تئاتر در کتاب «جستارهایی در هنرنمایش» به خوبی اشاره می‌کنند. حالا سوال این است که چه چیز باعث خراب شدن ذائقۀ تماشاگر می‌شود؟ در پاسخ باید گفت زمانی که ما به تئاتر به عنوان تولیدی صرفا برای مصرف آنی تماشاگر نگاه کنیم و آن زمان است که تئاتر به بیراهه می رود. تیاتر زمانی شکل می‌گیرد که در ذهن تک تک مخاطبان خود ساخته و تکثیر شود و گرنه نگاه صرفا مصرفی به تئاتر و هر هنر دیگر موجب انحطاط آن می‌شود.
استاد آقاعباسی در این مقوله به نکته مهمی اشاره می‌کند، ایشان می‌گویند: تماشاگر به سالن تیاتر می‌آید و به لوده بازی می‌خندد و این خنده او خنده عقده گشایی نیست بلکه خنده تمسخر است و تماشاگری که نمونه‌های جدی در تئاتر ، چه کمدی و چه غیر کمدی را درک نکرده، ندیده و متصور نیست، نگاهش به تئاتر چیزی جز تمسخر و خندیدن صرف نخواهد بود بنابراین تا زمانی که مخاطب با تئاتر جدی و گونه‌های متنوع آن چه در تیاتر کمدی و تراژدی و جدی و... مواجهه نشود، سلیقه و ذائقه‌اش تنزل یافته و تلقی او از تئاتر تنها لودگی، تمسخر و کمدی سخیف و سطحی... خواهد بود
- مهمترین نیاز هنرمندان تئاتر در حوزه سخت افزاری چیست؟
مهمترین مشکل سخت‌افزاری که هنرمندان تئاتر به شدت با آن درگیر هستند و در گذشته این مشکل بیشتر حس می‌شد و البته هم‌چنان ادامه دارد مشکل «پلاتو،» تماشاخانه یا محلی است که تیاتر بتواند در آن اجرا شود. تماشاخانه و سالن نمایش باید حداقل استانداردهای را داشته باشد که این شامل نور و صوت و باجه بلیط و محل مناسب نشستن تماشاگر و... می‌شود. ما مشکل سالن نمایش داشته و داریم البته با قرارداد هفتگانه بین اداره ارشاد و شهرداری کرمان تا حدی این مشکل رفع شد به طوری که اکنون در اکثر شهرستان‌ها، سالن‌های نمایش نسبتا خوبی داریم و در خود شهر کرمان در سال آینده قرار است تعدادی سال نمایش بهره‌برداری شود و این باعث می‌شود که رقابتی ایجاد و در نتیجه چند تماشاخانه موجود از حالت انحصار خارج شوند.
اما بعد از سالن نمایش به نظر بنده مهمترین نیاز سخت‌افزاری دیگر در حوزه تئاتر ، تبلیغ آن است زیرا که اقتصاد تئاتر تامین نیست و فروش باجه یک گروه حرفه‌ای هم جوابگوی دستمزد عوامل نمی‌باشد. بنابراین معتقدم که نبود تبلیغ و اطلاع‌رسانی ضعف بزرگی در تئاتر امروز کرمان است. با چند بیلبوردی که شهرداری کرمان در اختیار گروه‌های تیاتر قرار می‌دهد نمی‌توان تبلیغ و اطلاع‌رسانی مناسبی در شهر کرمان داشت بهرحال در حال حاضر تئاتر کرمان تعداد مشخصی مخاطب جدی دارد که شامل علاقه‌مندان جدی، اهالی تئاتر و سایر هنرهای دیگرند و اگر ما بخواهیم به این تعداد بیافزاییم و طیف‌های مختلف مردم را متناسب با تنوع تولیدات جذب کنیم نیازمند تبلیغات جامع و گسترده‌تری در قالب بسته جامع تبلیغاتی هستیم. البته باید به این نکته اشاره کنم که پیش‌نیاز سالن نمایش و تبلیغات تولید اثر در حوزه تئاتر در گونه‌های متنوع است.
تا تولیدی نباشد و گروه‌های مختلف تئاتری گونه‌های مختلف نمایش را روی صحنه نبرند حرف زدن از این نیازها چندان منطقی نیست.
- چه دور نمایی را برای تئاتر کرمان متصورید؟
تیاتر ما دوران حساسی را سپری می‌کند تیاتر کرمان تیاتر نیمه حرفه‌ای است و در این نیمه حرفه‌ای بودن خود دست و پا می‌زند و سال‌ها است که به سمت تیاتر حرفه‌ای دورخیز کرده است اما تا زیرساخت‌ها و بسترهای لازم چه در بحث نرم‌افزاری چه سخت افزاری محیا نشود، حرفه‌ای شدن تیاتر کرمان میسر نمی‌شود. یکی از مشکلات تیاتر بحث تیاتر خصوصی است تا زمانی که دولت بر تئاتر نظارت دارد و آن را ممیزی می‌کند که چه کاری اجرا شود یا نشود و تا زمانی که شورای نظارت و دولت می‌تواند برنامه‌های یک گروه تئاتری را برهم بریزد نمی‌توان صحبت از تئاتر خصوصی کرد اما با وجود بحران و حساسیت‌های موجود، اما یک خوش بینی احساس می‌شود و دلیل این خوش بینی حرکت به سوی احساس نیاز جامعه به دیدن تئاتر است و نظر من این است که تئاتر کرمان در مسیر خوبی حرکت می‌کند و حال این روزهای تئاتر کرمان خوش است و در مسیر پیشرفت قرار دارد، انجمن نمایش هم به عنوان یکی از متولیان هنر تئاتر دو سه سالی است که جامعه تئاتری را نسبتا خوب هدایت کرده است و باید اذعان کنم که تئاتر کرمان همواره یک هنر پیشرو بوده و ایده‌های تئاتر و حتی شیوه برگزاری جشنواره کرمان مورد توجه تیاتر مرکز بوده است و نوعی الگو به حساب می‌آید، این‌ها اتفاقات خوبی است که در تیاتر کرمان رخ داده و دلیلش حضور افرادی از جنس هنر تئاتر در انجمن نمایش کرمان است در کل امیدوارم که هنرمندان واقعی تئاتر کرمان با همدلی و همراهی به دور از غرض ورزی و حاشیه‌ها هم‌چنان روند رو به جلوی تئاتر کرمان را حفظ کنند.
