یادداشت محسن عزیز اللهی درباره تئاتر کاغذی
ظهور و پیدایش تئاتر کاغذی
تئاتر اسباببازی (کاغذی) اغلب به صورت یک مجموعه تولید میشد و معمولاً روی کاغذ به صورت سیاه و سفید، نیمه رنگی و تمام رنگی، شامل قاب صحنه، مناظر، اشیا و شخصیتها چاپ میگردید و در بخشهای خاصی در سالنهای اپرا، تئاتر یا نمایشهای واریته به فروش میرسد
ظهور «تئاتر کاغذی» که به «تئاتر اسباببازی» و «تئاتر مدل» نیز معروف است، به سالهای اولیهی قرن نوزدهم و سالهای 1800 میلادی در اروپا به ویژه انگلستان باز میگردد و این جریان تا پایان قرن نوزدهم و سالهای آغازین قرن بیستم نیز بسیار فراگیر بود.
تئاتر اسباببازی (کاغذی) اغلب به صورت یک مجموعه تولید میشد و معمولاً روی کاغذ به صورت سیاه و سفید، نیمه رنگی و تمام رنگی، شامل قاب صحنه، مناظر، اشیا و شخصیتها چاپ میگردید و در بخشهای خاصی در سالنهای اپرا، تئاتر یا نمایشهای واریته به فروش میرسید. این مجموعه در خانه سر هم میشد و برای اعضای خانواده و مهمانها به اجرا در میآمد.
کاغذها روی مقواهای نازکی چسبانده شده، بریده میشد و سپس برای نمایش دادن سر هم میگردید. فیگور شخصیتها به سیمها، نخها و میلههای کوچکی متصل میشد که بتوانند در صحنه حرکت کنند. به برخی تئاترهای کاغذی و فیگور شخصیتها، بخشهای متحرک یا جلوههای ویژهای افزوده میشد و استفاده از جلوههای ویژهی صوتی، موسیقیِ از پیش ضبط شده یا حتی موسیقی زنده در این نمایشها بسیار مرسوم بود.
جشنواره تئاتر کاغذی مهتاب کویر زرند در شهرهای کوچک و بعضی از روستا های شهرستان زرند برگزار میشود و شهرداریهای این شهرستان از مهمترین حامیان جشنواره هستند. نمایشها در سالنهای بسیار کوچک هر شهر که مختص جشنها، مهمانیها و گردهمآییهای محلی است و امکانات خاص تئاتری (نور، صدا، آکوستیک و ...) ندارد اجرا میشوند. هدف شهرداریها از حمایت همه جانبهی این جشنواره، رونق بخشیدن و زنده کردن هر چه بیشتر این شیوه تئاتر، به صورت سنتی و چه مدرن، آشتی اهالی شهرستان با تئاتر و آشنایی با فرهنگهای گوناگون و ایجاد شور و اشتیاق و تنوع در زندگی ساکنان آن منطقه آرام به مدت چهار روز میباشد و تماشاگرانِ اکثر نمایشها را نیز مردم همان شهرها و روستاها تشکیل میدهند.
از طرف دیگر برای گروهها هدف، تنها اجرای تئاتر نیست ،که البته اجرا در رأس امور است، زیرا هر گروه باید در هر روز جشنواره یک اجرا و در مجموع چهار اجرا داشته باشد. (یک اجرا در یک سالن در مرکز شهرستان و سه اجرا در سالن شهرها و روستاهای دیگر). هدف، تئاتر، زندگی و زندگیِ تئاتری است. گروهها در شهرهای کوچک این منطقه ساکن میشوند و به اجرا میپردازند. دراختیار هر گروه یک ماشین (و البته نقشه منطقه) قرار داده میشود که خود به شناسایی منطقه بپردازند. راه محل اجرای خود را که روی نقشه مشخص شده، بیابند و با ساکنان منطقه ارتباط برقرار نمایند: «چهار روز در روستاهای کوچکی تئاتر اجرا کن، زندگی کن و اگر وقت کردی نقشه را نگاه کن، گازش را بگیر و برو نمایشهای دیگران را هم به تماشا بنشین!». اما مسأله مهم و تا حدی ناراحتکننده این است که به دلیل مسافت میان شهرها و تنظیم زمان نمایشها، گروهها تقریباً موفق به دیدار نمایشهای یکدیگر نمی شوند. خصوصاً گروههایی که برپایی صحنهشان حداقل چند ساعت زمان میبرد. در عین حال مواقعی گروهها در یک سالن مشترک جمع میشوند و میتوانند با هم به تبادل نظر بپردازند، یکدیگر را بهتر بشناسند و راجع به اجراهای یکدیگر به گفتوگو بنشینند و شاید ایجاد این فرصتها، آن فقدان را به نوعی پر میکند. تمامی اوصافی را که از نحوه برگزاری جشنواره و ویژگیهای آن خواندید، ناشی از اندیشههای الن لوکوک است و این نیز تعجب برانگیز نیست زیرا وی به هر جهت از شاگردان و اندک بازماندگان آن دسته از تئوریسینها و تئاتریهای جهان و تقریباً از همنسلان کسانی است که تئاتر را زندگی و زندگی را تئاتر میدانند .افرادی مانند «پیتر شومان» و گروه نان و تئاتر عروسکی، «یوجینیو باربا»، «پیتر بروک»، «رابرت ویلسن» و ...
شرکتکنندگان جشنواره علاوه بر اجرای تئاتر خود و آشنایی با گروههای دیگر زندگی جدیدی را تجربه میکنند و در این زمان کوتاه بسیار میآموزند. حتی مدیریت جشنواره تا به آنجا پیش میرود که به برخی گروهها کلید سالن اجرایشان داده میشود که درِ سالن را باز و برپایی صحنه خود را آغاز کنند!
- تعداد گروه های شرکت کننده 6 گروه از شهرستان زرند و یک گروه مهمان از تهران می باشند. از تعداد شش گروه شهرستان زرند چهار اثر در بخش رقابتی و دو اثر در بخش نسل نو شرکت می کنند.
- با توجه به اینکه آموزشگاه هنرهای نمایشی رنگ هنر و گروه هنری رنگین کمان در سال 1394 کارگاه بین المللی تئاتر کاغذی را توسط اساتید برجسته تئاتر کاغذی کشور فرانسه ، برگزار نمود ؛ دبیرخانه جشنواره ضمن همکاری و هماهنگی با مدیران جشنواره بین المللی تئاتر کاغذی کشور فرانسه استاد الن لکوک و استاد نرگس مجد را بعنوان اعضای هیات داوران انتخاب و از ایشان دعوت بعمل آورده است.