ارائه مهارت‌های هنری نوجوانان فرصت کم نظیر توسعه تئاتر

مریم امانی*؛ ذات تئاتر در مواجهه بازیگر و تماشاگر نهفته است و این مواجهه است که به تجربه  تئاتری معنا می بخشد. برای خود من روبرو شدن با نوجوانانی که بیشترشان اولین حضور خود در سالن نمایش را چه به عنوان بازیگر و چه به عنوان تماشاگر-تجربه می کردند بسیار جذاب و آموزنده بود. فراهم آوردن شرایطی که در آن نوجوانان در کنار تجربه همدلی و تفاهم اجتماعی، بی آموختن، بیاموزند درجه ای از هنراست که دست اندر کاران این حرکت فرهنگی موفق شدند بدان برسند. کاری که مسلما به خاطر گروه سنی دخیل در ماجرا، از نظر فنی و اجرایی دشواری های فراوان داشته، اما گامی قابل تقدیر و بلند است که می تواند فردایی دیگر گونه و پربار برایمان رقم بزند.

برنامه های هنری محلات که به نوجوانان اجازه می دهد تا مهارت های هنری خود را به اشتراک بگذارند، می تواند ظرفیت بالقوه بزرگی برای توسعه تئاتر و هنرهای نمایشی در شهر فراهم نماید. چنین رویدادی گرچه به باور بسیاری از اندیشمندان جوانه ای بر درخت بزرگ هنر تئاتر است و قابل تقلیل به مفاهیم صرفا آموزشی نیست، اما کارکرد آموزشی آن غیرقابل انکار است. حتی در اموری ساده تر از آموزشهای اخلاقی و فرهنگی مرسوم که ما اغلب مدنظر داریم، مانند یادگیری و گسترش زبان. به عنوان نمونه می توان به تحقق لویچین در مورد یادگیری اتفاقی لغات از تئاتر وگسترش دامنه لغات دانش آموزان مخاطب و یا تحقیق میلر در مورد تاثیر برنامه های تئاتری بر رشد شناختی دانش اموزان اشاره کرد. این چنین تحقیقاتی نشان می دهد نقش ما به عنوان بانیان تئاتر نوجوان چقدر سنگین و حساس است.

به طور قطع مخاطب نوجوان به علت تفاوت زمانی که قادر به تمرکز روی یک موضوع است با تماشاگر بزرگسال متفاوت است و انتخاب زمان کوتاه برای اجراها امری کارشناسانه بوده، اما این بدان معنا نیست که دست از اصول دراماتیک بکشیم بلکه باید در نظر داشته باشیم که نوجوان، مخصوصا نوجوانی که اولین رودررویی اش با تئاتر را تجربه می کند بیش از هر چیزی نیاز به نظم و پیوستار و نتیجه بخش دارد. فارغ از مسائل دیگر، نمایش های چرا، تنهایی نغمه، بازمانده و راه و بیراه داستان های ساده ای داشتند که چفت و بست یک قصه را دارا بوده و هم مناسب گروه سنی نوجوان بود.

باید توجه داشت که انتخاب متن مناسب سن نوجوان اولین گام برای جذب مخاطب است. موثرترین حالت تئاتر نوجوانان آن است که نوجوانان نقش نوجوانانی را بازی کنند در داستانی که دلواپسی ها و تنش های زندگی او را به صحنه می کشد. داستانی که آنها را دست کم نمی گیرد و با دنیای مخاطب غریبه نیست. از بین تمامی متون این مناسبت ها بیش از همه در نمایش های «تنهایی نغمه» و«بازمانده» دیده شد. در این نمایش ها ارتباط بین بیننده و بازیگر به خوبی شکل می گرفت و مخاطب درگیر داستان روی صحنه می شد.

از بحث تناسب که بگذریم، متون نمایشی استفاده شده در این جشنواره با توجه بر تکیه­ مراسم روی بعد محلات، سعی در ایجاد پیوندهای محلی-فرهنگی نسل جدید با نسل گذشته را سرفصل خود قرار داده بود؛ اما در بیشتر موارد می­ توان گفت در حد گزارش اطلاعات تاریخی باقی مانده بود و فاقد "آن" هنری لازم که قلاب جذب مخاطب نامیده می­ شود بود. تنها در نمایش " بازمانده " رنگی از اهمیت حفظ هویت محلات که هویت شهری ما را می ­سازند دیده می­شد.

با توجه به اینکه این اولین تجربه گروه‌­های شرکت کننده در جشنواره بود روی هم رفته می­ توان آن را امیدبخش و موفق دانست. کارگردانی کارها با مختصری بالا و پایین، اغلب قوی بود و با توجه به سختی کار با بازیگرانی که تجربه اول بازیشان است و از سویی نوجوانند و شر و شور نوجوانی دارند، می ­توان به تمامی کارها نمره­ بیست داد. در مورد بازیگر­ها نیز می­ توان چنین نظری داد. به عنوان کسی که بارها شاهد اولین اجراهای بازیگران مختلف بوده ­ام و فضای بزرگ تئاتر شهر، انتظار داشتم تا کسی دیالوگش را فراموش کند یا تپق بزندیا... و اینکه این اتفاق در هیچ یک از اجراها روی نداد نشان از هدایت درست حرفه­ای و روحی کارگردانان و کار عالی بازیگران بود. امیدوارم این راه ادامه بیابد و هر ساله با شکوه و شور بیشتری برگزار شود. این امر علاوه بر تربیت بازیگر و تماشاگر بیشتر برای تیاتر نویسندگان و کارگردانان بیشتری را ترغیب می­ نماید که تئاتر نوجوان را جدی بگیرند و در پروراندن این گونه­ نمایشی همتی بیش از پیش نمایند.

*نویسنده و منتقد