از کدام حقیقت حرف می زنیم؟

مریم امانی*، نمایش از آنچه ارسطو بنیان ­های آن را چید تا به امروز راه درازی را آمده و بسیار دستخوش دگرگونی ­های شکلی و محتوایی شده ­است. امروزه هیچ نگاهی به نمایش نیست که آن را به تماشاخانه­ ها یا مکان‌هایی ویژه­ ی سرگرمی‌ های مجوز دار محدود کند. از سوی دیگر نمایش تنها چون سرگرمی نیست که کارآمد است بلکه آینه ای برابر جامعه می­ گیرد که بر درون نگری کارساز است. هر نمایشی که در مقابل ما می­ گذرد چیز جدیدی در مورد خود و دنیایی که در آن زندگی می ­کنیم به ما می­ آموزد.

پیرامون رابطه­ ی سیاست و نمایش در این گردش و دیگرگون شدن شکل و معنا سخن بسیار گفته شده. عده ­ای این رابطه را استعاری می­ دانند و از نظر دیگرانی این رابطه همپوشان و این همانی است. کسانی بر این باورند که همه­ ی نمایش ­ها سیاسی ­اند و گروهی سیاست را نمایش می ­دانند تا آنجا که به تحلیل دراماتیک کمپین­ های انتخاباتی می­ پردازند. پژوهش­ هایی که مرزهای چیستی نمایش را جابجا می­ کنند.

آنچه در نمایش «چه کسی مسیح را کشت» روی می­ دهد نیز گسترش زاویه­ ی دید جمعی به چیستی نمایش است، چنان که رفتارهای اجتماعی و حرکات سیاسی ما را دربربگیرد و دیدی تازه ایجاد نماید که با آن نیروهای پیش­برنده­ ی ارتباطات اجتماعی ­مان را واکاوی نماییم. این نمایش به ما نشان می ­دهد که مرز میان واقعیت و اجرا چقدر مبهم است و بازی های اجتماعی ما چطور وابسته به روایت و اجرا هستند.

ما هر روزه صورتک هایی به چهره می­ زنیم و در شماری اجرا شریک می­ شویم که زندگی اجتماعی­ مان را می­ سازد. عقاید سیاسی­ مان به نمایش­ های اجتماعی ­مان نشت می­ کند و از اجرا هایی که می ­بینیم تاثیر می ­پذیریم. این نمایش به ما اجازه می­ دهد همان گاه که بخشی از اجرا هستیم، خود را از بیرون تماشا کنیم. اما قلی­ پور به این تجربه عمق نمی­ بخشد و تماشاگر را با روانشناسی، فرهنگ و اخلاق درگیر نمی­ کند. آنچه می­ توان آن را نقطه ضعف درام دانست همین منفعل بودن پروتاگونیست است و اینکه از انقیاد به معنای فوکویی آن در نمایش خبری نیست.

قلی­ پور در دراماتورژی فیزیکال اثربه خوبی از توان بدنی بازیگرانش استفاده کرده و در صحنه­ هایی که شاخص ترین و زیباترین آنها صحنه­ ی کشته شدن مسیح است به راستی بیان روایت را از کلام بی نیاز نموده است. صحنه­ ی رقص روی موسیقی کانتربری با ریشه ­های سایکدلیک و جز فیوژنش در اواخر نمایش نیز اوج یاس و پوچی ­ای را که در جستجوی روایت حقیقی از میان انبوه روایت­ ها دست می ­دهد به خوبی بیان می­ کند؛ اما در صحنه­ هایی که بست محکمی به پیرنگ ندارند و به نظر می ­رسد تنها برای جذب مخاطب به نمایش وصله زده شده مثل صحنه­ ی رقص هندی به حرکات کلیشه­ ای و تکراری متوسل شده که از کیفیت کار کاسته است. از این کلیشه و تکرار که بگذریم کار او با فاصله گرفتن از ایده­ های گروتفسکیو لکوک طرحی نو برای استفاده از  تکنیک­ های تیاتر فیزیکال به­ ویژه استفاده از ماسک ریخته ­است. ماسک های او در عین حالی که حالت چهره­ ی بازیگر را حذف می­ کنند، تا بیان حالات، تکیه بیشتری بر بدن بازیگر داشته باشد، بر خلاف روال مرسوم تیاتر فیزیکال،  داستان گو هستند و به پشتوانه­ ی نشانه شناسی و سواد بصری مخاطب بخشی از قصه را روایت می ­کنند.

گرچه عموما موسیقی زنده برای تیاتر که آفرینشی زنده ­است ترجیح داده می­ شود اما به گمان من موسیقی مناسب انتخاب شده بود و پخش موسیقی ضبط شده ایرادی برای نمایش محسوب نمی ­شد؛ گرچه شروع و پایان قطعه موسیقی خیلی ناگهانی بود و با فید این و فید اوت می­شد کیفیت بهتری به آن داد.

در مجموع نمایش چه کسی مسیح را کشت جزو نمایش ­های قوی است که تماشاگر را ناراضی از سالن بیرون نمی­ فرستد. برای گروه آل به عنوان گروهی که در تمام سختی های فرهنگی و اجتماعی کار فیزیکال در ایران دوام آورده و مشتاقانه فعالیت می­ کند آرزوی روزهای خوب و حمایت مسوولین و تماشاگران را داریم.